مهم ترین دلایل شکست استارتاپ های مشهدی چیست؟

تغییر تکنولوژی و روش های جدید سرمایه گذاری در دنیا سرعت بسیار بالایی به خود گرفته و شهرها و جوامع را با این سرعت همراه نموده است. نگرش‌های جدید ارزش‌آفرینی در شهرهای دنیا و ایجاد گروههای نوآورانه زمینه سرمایه گذاری را تغییر داده و دولت‌ها و سرمایه‌گذارن، به این رویکرد جدید کسب وکار اقبال فراوانی نشان می‌دهند. همراستا با این تغییر رویکرد جهانی در شهر ما و خصوصا کلانشهرهای کشورما نیز بر ‌کسب و کارهای نوآوارنه در قالب توسعه و حمایت از فناوران، شرکت‌های دانش بنیان و استارت آپ ها و سرمایه گذاری های ریسک پذیر توجه ویژه ای صورت گرفته است.

شهر مشهد به عنوان دومین کلانشهر فعال در حوزه کسب وکارهای نوآورانه خصوصا با زیر ساخت فناوری اطلاعات به عنوان یک شهر پیشرو در کشور می‌باشد.مشهد با داشتن موفق ترین استارتاپ های حوزه رسانه، حوزه فناوری اطلاعات در کنار وجود محصولات موفق فناورانه ملی از دیگر شهرستانهای کشور پیشرو تر نموده است.

برای موفقیت در توسعه کسب وکارهای نوآوارنه ایجاد زیست‌بوم متناسب بسیار لازم است. در این زیست بوم پس از آموزش و مراکز نوآوری نقش موثر فضاهای اشتراک کاری و شتاب دهنده‌ها غیرقابل انکار است. شتابدهنده‌ها به عنوان مجموعه خصوصی آغازین در حمایت از استارتاپ ها و ایجاد یک زیست‌بوم مناسب برای مجموعه‌های نوپا عمل می‌کنند. این مجموعه‌ها با تکمیل زیست‌بوم فناوری زمینه رشد سریع استارتاپها و کسب وکارهای نوپا را فراهم می کنند.

نمودار جایگاه اجزای زیست بوم در هر مرحله از رشد کسب وکار نوآورانه

  شتاب دهنده کسب و کار فردوسی به عنوان یک شتاب دهنده دانش بنیان فعالیت خودش را با حمایت و شناسایی از تیم های مناسب و سرمایه گذاری بر روی آنها در شرق کشور با محوریت شهر مشهد متمرکز نموده است. این مرکز مجوز شتابدهنده دانش بنیان را از مرکز شتابدهی معاونت علمی ریاست جمهوری اخذ نموده است.شتاب دهنده فردوسی   در 4 حوزه محتوی و آموزش،  گردشگری و خدمات شهری،  بازی و سرگرمی و رسانه و اطلاع رسانی فعالیت خود را دنبال می‌کند. ابزار و بستر توسعه و انتشار حوزه‌های ذکر شده در فناروی اطلاعات بوده و اساس رشد مجموعه‌های اینچنینی موضوعات در کاربرد صحیح از نوآوری‌های حوزه IT می‌باشد.

فرایند شتابدهنده فردوسی در 4 بخش کلی اتفاق می‌افتد. در مرحله شکل‌گیری به دنبال ایجاد فرایند آموزش و ترویج کسب وکار در سطح دانش‌آموزان و دانشجویان زمینه ارتقای توانمندی و شناسایی توانمندیها و تیم‌سازی بین آنها را فراهم می‌آورد. در مرحله دوم متقاضیانی که دارای محصول کمینه قابل ارائه MVP باشند می‌تواند برای ورد به این مجموعه از طریق درخواست آنلاین اقدام نمایند. فرایند گزینش 1 ماه به طول می انجامد. انتخاب مبتنی بر ویژگی‌های تیم، مدل کسب وکار و توسعه پذیر بودن صورت میگرد. مرحله سوم ورود به دوره کشف (پیش شتاب) دوره ای حداکثر 3 ماه که در آن تیمها از ظرفیت مشاوره‌ای و آموزشی و فضای کاراشتراکی شتابدهنده فردوسی به صورت رایگان بهره می‌برند. در صورتی که تیم بتواند شاخص‌های تیم‌سازی، مدل کسب وکار تکمیل شده و اجزای نه گانه کسب وکار خود را به درستی پیدا نمایند می توانند به مرحله چهارم شتاب وارد شوند.

نمایش مراحل فعالیت شتابدهنده کسب وکار فردوسی

در مرحله شتاب ضمن استفاده از مشاوره‌ها و آموزشهای تخصصی با بهره‌گیری از مربیان و منتورهای مناسب زمینه توسعه کسب وکار و ترسیم فرایند رشد آن ایجاد می‌ شود. در مرحله شتاب به هر تیم 35 میلیون تومان اعتبار نقدی برای تامین هزینه های مورد نیاز بر اساس برنامه مالی مشخص اعطا می‌شود. در مرحله شتاب از مجموعه سهام استارتاپ با تایید تیم بنیانگذار 15 درصد از سهام شرکت آینده در اختیار شتابدهنده قرار می‌گیرد. استارتاپها در این مرحله با اجرای کسب وکار نوآورانه خود ضمن رسیدن به مدل درامدی تست شده فرایند توسعه بازار خود را بر مبنای زمانهای 1 و 3 ساله پیش بینی و مستندات مالی رشد را بر مبنای فعالیت‌های انجام شده پیش بینی می کند. در انتهای دوره شتاب با معرفی به سرمایه‌گذار فرایند خروج از شتابدهنده اتفاق می افتد. یکی از مهمترین اثرات شتابدهنده بر روی تیمها آماده نمودن آنها برای مواجهه با سرمایه گذار ریسک پذیر است.

 شتابدهنده کسب و کار فردوسی از  سال 1396 به صورت ویژه  بر روی استارتاپ های شرق کشور و خصوصاً شهر مشهد مطالعه نموده و فرایند توسعه آنها را به صورت عملیاتی بر عهده داشته است. بررسی بیش از 504 استارتاپ متقاضی برای حضور در این شتاب دهنده کمک کرد نقاط ضعف و قوت استارتاپ ها و تیم های نوپا در مراحل مختلف شتابدهی مورد بررسی قرار گرفت.

در ارزیابی انجام شده در (مرحله گزینش) بزرگترین معضل مجموعه هایی که برای ورود به شتابدهنده نمی توانند شرایط ورود را کسب کنند، عدم انسجام تیمی و نداشتن تیم مناسب است. شاخص های مورد بررسی شامل تیم‌ کاری و کارتیمی مناسب، مدل کسب و کار، بررسی اندازه بازار و میزان نوآوری و جنبه های توسعه کسب و کار بود.

نمودار مقایسه‌ای اثر پارامترهای مختلف در حذف یک استارتاپ در مرحله گزینش

این نتایج از ضعف کارتیمی در متقاضیان ورود به شتابدهنده خبر می‌دهد و در صورتی که آموزش و تجربه در شکل گیری تیمها بیشتر شود این نقیصه کمتر خواهدشد. نکته جالب این بررسی تنها ۹ درصد ایده نامناسب عامل عدم ورود تیم به مجموعه شتابدهنده می‌باشد. همچنین نکته جالب دیگر این است که تنها ۶ درصد نبود مدل کسب و کار مناسب باعث عدم موفقیت یا عدم پذیرش تیم ها در شتابدهنده فردوسی مشهد شده است و 11 درصد باقیمانده مربوط به توسعه پذیر نبودن و یا به عبارتی اندازه بازار محدود مشاهده شده است.

این بررسی نشان داد که در ایران و بخصوص در شهر مشهد اولین و مهم‌ترین نکته عدم آگاهی کار تیمی و عدم انسجام یا تقسیم وظایف مناسب برای راه اندازی کسب و کارها خصوصا در کسب و کارهای الکترونیکی است. این مساله در ضعف آموزش و نگرش‌های تربیتی آموزشی مشاهده می شود.

شتابدهنده فردوسی سعی کرده با ایجاد یک آکادمی آموزشی و شناسایی  نیروهای توانمند موجود در دانشگاه ها و در فضای کسب و کار و معرفی آنها به یکدیگر و به تیم‌ها این معضل را کاهش دهد، تا جایی که توانسته است در دوره شتابدهی و کشف، معضل کارتیمی و ترکیب نامناسب تیمی را حل نماید.

در مرحله کشف با بررسی تیمها موفق نتایج جدید دیگری به دست آمد. در این مرحله علاوه بر پارامترهای مرحله قبل پشتکار را نیز به عنوان یک عامل مورد بررسی قراردادیم. نتایج این بررسی نشان داد تیمهای موفق در دوره شتاب مهمترین عامل موفقیتشان پشتکار و صبر می‌باشد. در کنار تیم مناسب، مدل کسب وکار صحیح و اندازه بازار خوب پشتکار مهمترین عامل موفقیت تیمها مشاهده شد. این بررسی حاکی از آن است که تیمهایی که پشتکار مناسب به عبارتی تیم منسجم داشته باشند می توانند ضریب موفقیت خود را بالا ببرند.

نمودار مقایسه‌ای اثر پارامترهای مختلف در موفقیت یک استارتاپ در شتابدهنده فردوسی

شتابدهنده فردوسی به عنوان یک سازمان تکمیل کننده اکوسیستم کسب و کار در شرق کشور در دوره شتابدهی خودش سعی نموده، با استفاده از آموزش‌های لازم، ایجاد فضای مربیگری و همینطور معرفی منتورهای مناسب برای راهنمایی تیم ها کمک نماید تا بتوانند استارتاپها به حداکثر توانایی تیمی و بهترین خروجی از خودشان برسند.

همچنین با کمک به تکمیل فرایند مدل کسب و کار و کمک به ایجاد زیرساخت های تبلیغاتی و ایجاد یک محصول مناسب در کمترین زمان ممکن یک استارتاپ بتواند مدل کسب و کار و محصول خود را ارزیابی نمایند. از طرفی شتابدهنده فردوسی با ایجاد یک فرایند منظم و سختگیرانه تلاش نموده فضای واقعی کسب و کار رو برای استارتاپها به وجود ‌آورد و با اتصال آنها به بدنه مشتریان واقعی به همراه معرفی آنها به سرمایه گذاران زمینه توسعه کسب و کارشان را فراهم نماید. مهمترین عاملی که در دوره شتاب برای استارتاپها مد نظر قرار می گیرد هدایت به سمت کسب درامد واقعی در کسب وکار در کنار توجه به رشد آینده است. در این مورد با هدایت استارتاپها به بازار واقعی به عبارتی کف بازار ضمن از بین بردن توهمات کسب وکاری از مجموعه نوپا به افزایش تجربه واقعی تیم‌ها منجر شده است.

شناسایی مربی و منتور مناسب یکی از مشکلات اصلی در کشور ما می‌باشد. با توجه به جوان بودن فعالیت‌های استارتاپها در کشور و نبود سابقه بیش از 30 ساله در عرصه کارآفرینی، شناسایی مربیان (Coach) و منتورهای مناسب برای شتابدهنده‌ها با مشکل مواجه است. شتابدهنده فردوسی با استفاده از ظرفیت مناسب در کشور و شهر مشهد، ضمن به کارگیری مربی برای موضوعات تخصصی و توزیع منابع موجود برای تیمهای خود از تجربه مدیران کسب‌وکارهای موفق هم در صنایع سنتی و هم در کسب وکارهای فنارانه استفاده نماید. با این حال یکی از دغدغه های اصلی در این مجموعه شناسایی و یافتن مربیان و خصوصا منتور برای تیمهای جدید می‌باشد.

شتابدهنده فردوسی در جهت توسعه اکوسیستم شهر مشهد ضمن برگزاری اولین رویداد برآیند (Demo day) نسبت به معرفی استارتاپ‌ها به سرمایه گذاران اقدام نموده است. در این مدل که با همکاری دیگر اجزای اکوسیستم خصوصا پارک علم و فناوری خراسان برای شرکتهای دانش بنیان و استارتاپهای موفق شهر مشهد در زمینه ارتقای سرمایه‌گذار پذیری آنها اقدام نموده است که در این مدت 4مورد موفق جذب سرمایه گذار برای مجموعه شتابدهنده فردوسی و شهر مشهد را داشته است. در صورتیکه زیست بوم شهر مشهد با حضور سرمایه‌گذران هوشمند و ریسک پذیر تکمیل شود آینده روشن‌تری برای کسب وکارهای نوآور وجود خواهد داشت.

به صورت خلاصه نقش یک شتابدهنده، نظم‌دهنده و تکمیل کننده زیست بوم کسب و کار برای استارتاپهای پر پتانسیل و تبدیل آنها به یک استارتاپ منظم دارای تیم و کارتیمی مناسب، چارچوب مالی، تفکر سیستمی مناسب و مدل کسب و کار تست شده برای معرفی به سرمایه گذاری می کند. نقش اصلی شتابدهنده‌ها کاهش ریسک سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذاران می باشد.